U računarstvu, operativni sistem (OS) je kompleksan programski sistem koji kontroliše i upravlja uređajima i računarskim komponentama i obavljanje osnovne sistemske radnje. Operativni sistem objedinjuje u jedinstvenu funkcionalnu celinu hardver (delove računara) i softver ( programe na računaru).

Osnovne funkcije OS su:
1) upravljanje perifernim jedinicama,
2) upravljanje memorijom,
3) upravljanje procesorom kompjuterskog sistema,
4) upravljanje podacima i programima,
5) kontrola funkcije (uključujući i otkrivanje i otklanjanje grešaka).

Operativni sistemi mogu se podeliti na osnovu:

  1. broja programa koji mogu istovremeno da budu u memoriji,
  2. broja korisnika koji mogu istovremeno da koriste računar,
  3. načina zadamanja komandi i
  4. prenosivosti na različite arhitekture.

1. Na osnovu broja programa koji mogu biti istovremeno u memoriji operativni sistemi se dele na :

  • monoprogramske - monoprocesne (jednoprocesne)
  • multiprogramske - multiprocesne (višeprocesne)

 

Monoprogramski operativni sistemi omogućavaju da računar u memoriji drži i izvršava samo jedan program. Primer monoprogramskog operativnog sistema je MS DOS.

 

Multiprogramski operativni sistemi onogućavaju da se u sentralnoj memoriji računara nalazi više programa istovremeno, od gojih se samo jedan izvršava u jednom trenutku. Vreme i redosled izvršavanja programa određuje operativni siste.

2. Na osnovu broja korisnika koji istovremeno  koriste računar operativni sistemi se dele na:

  • jednokorisničke (singleuser)
  • višekorisnički (multiuser)
Jednokorisnički operativni sistem se naziva i desktop operativni sistem budući da je namenjen za rad jednog korisnika (na 1 PC-u) i optimizaciju rada korisničkih aplikacija u takvom jednokorisničkom okruženju. Primer monoprogramskog operativnog sistema je MS DOS.

 

Višekorisnički operativni sistemi - mrežni operativni sistemi se često nazivaju i serverski OS, budući da se instaliraju na server mašinama u klijent – server arhitekturi, omogućavajući korisnicima i njihovim aplikacijama pristup svim resursima povezanim u mrežu. Primeri višekorisničkih operativnih sistema su: Novell Net Ware, Windows NT ( Now Technology), Windows 2000, Linux .

 

3. Na osnovu zadavanja komandi operativni sistemi se dele na:

  • operativne sisteme komandnog tipa i
  • operativne sistemesa grafičkim okruženjem

Kod perativnih sistema komandnog tipa komande se zadaju ukucavanjem naredbi sa svojim parametrima. Znak koji stoji na početku reda i oynačava da je operativni sistem spreman da primi naredbu naziva se prompr. Najpoznatiji operativni sistemi promptnog tipa su Unix i MS DOS.

 

Kod grafičkih operativnih sistema komande se najčešće zadaju pokazivanjem na nju. Komande su u obliku sličica koje predstavljaju određene komande. Najpoznatiji operativni sistemi sa grafičkim okruženjem su Windows i Linux.

4. Na osnovu prenosivosti na različite tehnologije operativni sistemi se dele na:

  • prenosive (portable) i
  • neprenosive (proprietary)